Toen
En dat verhaal begint hier. Op de stelling van een molen. In het uitzicht over de weilanden lezen we zo’n 140 boter-, kaas- en melkboerderijen. De pelmolen scheidt kaf van koren. De runmolen regelt taan voor het visnet en de houtzaagmolen maakt rechte planken hier op de meanderende Galgkade. De 18e-eeuwse molens vangen wind in het gezicht. Een duwtje in de Vlaardingse rug. Helaas deelt de naderende industrie noodlottige klappen uit, maar daarover in de toekomst meer.
Galgen
Over het lot gesproken, tot en in deze tijd - we schrijven tegen het jaar 1870 aan - hangen er wel meer donkere wolken in de lucht. Met lucht bedoel ik ook gewoon lucht, maar met wolken bedoel ik mensen… Gelukkig is in de volgende jaren de doodstraf afgeschaft, anders konden we nu misschien door de galgen het bos niet meer zien, vielen langsvarende schippers overboord en hapten passerende wandelaars naar lucht van schrik. Dus gelukkig, de galgen gingen, de bossen bleven, stoute broek kon aan en de polder beleven.
Weiland werd haven
We zijn dieper aan het graven, zo diep tot de weilanden havens. Hier vissen de vissers veelal naar toekomst en met toekomst bedoel ik haring. Dit is Nederlands grootste haringvisserij. Elke andere soort, bijvoorbeeld ansjovis, kabeljauw en makreel, blijven ondergeschoven visjes, maar nooit minderwaardig.
We vinden de tijd, of de tijd vindt ons, om een nieuwe weg in te slaan. En wel te verstaan: De Nieuwe Waterweg. We staan nu op het snijvlak tussen Hoek van Holland, Den Haag en Rotterdam. Van bovenaf gezien is Vlaardingen gevormd als centraal grootzeil. Niet voor niets georiënteerd naar zee.
Vis
In deze stad aan de Nieuwe Maas, liggend voor Het Scheur, worden ze gevangen met de molen-getaande netten, overgeslagen, schoongemaakt, gedroogd, gerookt, doorverkocht en uiteraard gevreten met vijf tegelijk en twee liter soep. De een aan tafel, de ander langs de kade en dan weer een grootmoeder die haar kleinkind leert happen. Dankzij de opening van de Nieuwe Waterweg - we schrijven 1872 - komt de grote visserij echt op gang. De meeste monden zijn zelfs afhankelijk van vis.
Spoor
De tijd verandert in tien jaar later. De stad wordt niet meer alleen door de visserij gedragen. Een andere koers wordt ingeslagen met de aanleg van een treinspoor, wat het industriële vestigingsklimaat laat bloeien, Vlaardingen floreert!
Touwslagerijen en De Romi, de rederijen en Margarine Unie, Tabaksmolen De Vrijheid, ook wel de gevierde snuiffabriek, Hollandia suiker en andere zaken ‘voor den menschen om zich aan te verschnoepen’. En natuurlijk volgens het inmiddels laatste nieuws: Levers Sunlight zeep om zich nadien mee te wassen.
Overigens: toen een van de gebroeders Lever, William Hesketh het leven had gelaten, toonden wel 30.000 mensen medeleven tijdens de uitvaart! Een weliswaar uit de kluiten gewassen afscheid, toch een groots nalatenschap dat tot diep in het geheugen ‘begrafenis’. Beeldvorming: dertigduizend supporters is meer dan dat sommige clubs uit de eredivisie (over) hebben, maar dat is voor andere tijden sport.
Tussentijd
We dribbelen voort naar de tussentijd. Veranderend Vlaardingen past zich aan door de eeuwen heen. De Pelmolen ving eens de wind voor werk op land. En in 1997 is het een omgebouwde fabriek tot woongebouw.
Als voorloper laat het zien hoe een stuk havenindustrie verandert in een mix van wonen, werken en plezier. Waar de pakhuizen voor zout en lege tonnen hopen dat er weer wat gaat rollen. De zadeldaken wachten tot er weer iemand op zit en pakhuis Wouter Sterk echoot nog van de eeuwige erfpacht.
Dan de Pakhuizen van Toor die ondanks “wat er ook gebeurt altijd blijven lachen”. Dansend op de Vulcaan die als doorgevende bierpionier voort blijft bestaan. Ook dankzij de Kroepoekfabriek houdt de rokerij nog stand. Waar de andere(n) uitgaan, blijven de lampjes hier aanstaan.
Nou ging het licht nooit echt helemaal uit met diezelfde Vulcaanbrouwerij en Kroepoekfabriek. Ook dankzij de eethuizen, garages en bruidspartijen met als kaarsen op de taart Het Stadsstrand en De Oase. Samen met District NU en U(!), de brandweer en Fairlandstudio’s doet de toekomende tijd reeds haar intrede. Alles omwille van ‘een duurzame, groene en inclusieve stadstransformatie!’